Avrupa Birliği (AB) liderleri, İsrail’e yönelik hava saldırılarının ardından İran’a uygulanan yaptırımların genişletilmesi kararı aldı.
AB Dışişleri Bakanları’nın üzerinde çalıştığı yeni yaptırımlar, özellikle İran’ın insansız hava araçları (İHA-drone) ve füze üretimine yönelik olacak.
Hamas ve Hizbullah’ın yanı sıra Yemen’deki Husilere silah sağlayan İranlı kişi ve kuruluşlar yaptırım listesine alınacak.
İran Devrim Muhafızları’nın “AB terör örgütleri listesine alınması” önerisine ise’ şimdilik sıcak bakılmıyor.
Liderler zirvesinden hangi kararlar çıktı?
Brüksel’de Çarşamba akşamı Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Charles Michel başkanlığında bir araya gelen AB liderleri, İran’ın İsrail’e yönelik hava saldırısına ilişkin gelişmeleri de ele aldı.
AB devlet ve hükümet başkanlarının, İran’ın İsrail’e yönelik saldırısını “güçlü ve net bir şekilde” kınadığı bildirildi.
Zirve sonrası yapılan açıklamada, AB Konseyi’nin, “İsrail halkıyla tam dayanışmasını, İsrail’in güvenliğine ve bölgesel istikrarına olan bağlılığını yinelediği” vurgulandı.
Taraflara itidal çağrısında bulunan AB liderleri, İran’dan tüm saldırıları tamamen durdurmasını istedi.
Liderler, başta İHA ve füze üretimi olmak üzere İranlı kişi ve kuruluşlara yönelik kısıtlayıcı önlemlerin genişletilmesini kararlaştırdı.
AB, ciddi insan hakları ihlalleri nedeniyle 2011 yılında İran’a karşı yaptırım uygulamaya başladı.
Brüksel yönetimi tarafından her yıl yenilenen yaptırımlar listesi, son olarak 13 Nisan 2025 tarihine kadar uzatılmıştı.
Hangi yaptırımlar üzerinde duruluyor?
İran’ın İsrail’e yönelik saldırısı nedeniyle, AB Dışişleri Bakanları’nın Salı günü gerçekleştirdiği olağanüstü toplantıda da yaptırımların genişletilmesi kararlaştırıldı.
AB Komisyonu Dış Politika Yüksek Temsilciliği, İran’a uygulanacak yeni kısıtlamalar konusunda çalışmaya başladı.
AB Dışişleri Bakanları, önümüzdeki Pazartesi günü yeniden bir araya gelerek, yeni yaptırımlara son şeklini verecek.
AB’nin hedefinde öncelikli olarak İran’ın insansız hava aracı ve füze üretimi var.
AB Konseyi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından zaten 2022 ve 20223’te İranlı İHA üreticilerini yaptırım listesine almıştı.
AB yönetimi, geçen yıl 20 Temmuz’da İran’ın, Rusya’nın Ukrayna’daki saldırılarına verdiği askeri destek nedeniyle, yaptırımlar için özel bir çerçeve oluşturulmasını kararlaştırdı.
Bu kapsamda, insansız hava araçlarının yapımında ve üretiminde kullanılan malzemelerin AB ülkelerinden İran’a ihracatı yasaklandı.
İnsansız hava aracı programında yer alan İran vatandaşlarının AB ülkelerindeki varlıklarının dondurulması ve Avrupa’ya seyahat yasağı uygulanması da benimsendi.
AB Dışişleri Bakanlarının, Pazartesi günü yapılacak toplantıda, yaptırım uygulanacak kişi ve kuruluş sayısını daha da genişletmesi bekleniyor.
Yeni listenin, Yemen’deki Husilere veya Hizbullah ve Hamas gibi İsrail’le savaşan örgütlere silah sağlayan İranlı kişi ve kuruluşlara yönelik yaptırımlar içereceği belirtiliyor.
Hollanda başta olmak üzere, bazı AB üyesi ülkeler, İran Devrim Muhafızları’nın, terör örgütleri listesine alınmasını istiyor.
Hollanda Başbakanı Mark Rutte, son zirvede bu öneriyi tekrar gündeme getirdi.
AB yönetimi bu konuda yeni bir hukuki tavsiye istese de, Rutte’ye göre, birlik içerisinde bu konuda yeterli destek yok.
AB İran yönetimini neyle suçluyor?
AB Komisyonu Dış Politika Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, İran’la yapılan nükleer anlaşmayı olumsuz etkileyeceği ve bu ülkeyi AB’den daha fazla uzaklaştıracağı gerekçesiyle, yaptırımların genişletilmesine olumlu bakmıyordu.
Ancak 22 yaşındaki İranlı kadın Mahsa Amini’nin 16 Eylül 2022’de polis tarafından öldürülmesi sonrasında AB-İran ilişkileri yeniden gerildi.
AB yönetimi, Ekim 2022’den bu yana, İran’da insan haklarının daha da kötüleştiği gerekçesiyle 10 yaptırım paketi hazırladı.
AB, Tahran yönetimine yönelik şu suçlamalarda bulunuyor:
AB yönetimi İranlı yetkililerden kamusal ve özel hayatta kadınlara ve kız çocuklarına yönelik her türlü sistemik ayrımcılığı ortadan kaldırmalarını, kadınlara yönelik her türlü cinsel ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddeti önlemelerini de istiyor.
AB yönetimi daha önce İran’a hangi kısıtlamaları getirdi?
Avrupa Birliği tarafından, 2011 yılından bu yana 227 İran vatandaşı ile 42 kuruma yaptırım uygulandı.
Yaptırım uygulanan kişiler arasında İran İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi, Bilgi ve İletişim Teknolojileri Bakanı Issa Zarepour ile milletvekilleri, emniyet, yargı ve ordu mensupları ve Siber Uzay Yüksek Konseyi üyeleri yer alıyor.
AB’nin kısıtlama getirdiği İran resmi kurumları arasında ise Kültür ve İslami Rehberlik Bakanlığı, Eğitim Bakanlığı, Ahlak Polisi, İslam Devrim Muhafızları Birliği (IRGC), Emniyet Güçleri (LEF), Kültür Devrimi Yüksek Konseyi, Siber Uzay Yüksek Konseyi ve resmi medya kuruluşları yer alıyor.
İranlı kişi ve kuruluşlara yönelik yaptırımlar da şu kısıtlamaları içeriyor:
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi de 2006 yılından bu yana İran’ın nükleer silahların yayılması amacıyla uranyum zenginleştirmeyi durdurması için bir dizi yaptırım kararı almıştı.
Bu kapsamda AB yönetimi de, İran’a silah ve hammadde satışının yasaklanması ile petrol ithalatının durdurulması da dahil birçok konuda yaptırım uygulamaya başlamıştı.
